داستان علمی تخیلی از ریشه تا برگ 96|از ریشه تا برگ
نظر به این که آب مهم ترین ماده زیستی برای تمام موجودات است در گیاهان نیز عامل اساسی زندگی و رشد و نمو است. آب برای انجام فعالیت های متابولیسمی ضروری است. برگ محل غذاسازی است و آب باید از ریشه به برگ برسد.
اهداف
- آشنایی با نحوه انتقال آب از ریشه به برگ
- آشنایی با نقش آب در رشد گیاه
- درک نقش آوند
شرح درس
گیاهان آب را از طریق ریشه ای که در خاک است جذب می کنند. سیستم ریشه‌ای گیاهان اغلب بسیار گسترده است. میزان گستردگی ریشه ها در زیر زمین بیش از میزان گستردگی ساقه‌ها در بیرون از خاک است. مثلا گیاهی مثل بوته سیب زمینی ریشه بسیار گسترده ای در زیر خاک دارد.
ریشه آب را هنگامی جذب می‌کند که تهویه شده باشد. در خاک خیلی سنگین مثل خاک رس یا خاک بسیار مرطوب ، ریشه‌ها دچار خفگی می‌شوند. چنانچه در مورد گیاهانی که ریشه‌های راست و عمیق دارند وقتی ریشه‌ها به سفره آب زیرزمینی می‌رسند علایم خشک شدن را نشان می‌دهند. یعنی اگر با فاصله کم و به دفعات زیاد به گیاهان آب بدهیم فرصت تهویه را از آن ها می گیریم و باعث خشک شدن گیاه می شویم. بنابراین آبیاری نباید در فاصله بسیار نزدیک انجام شود.
ریشه: هرچه ریشه ظریف تر بوده و توسعه بیشتر وسطح زیادتری داشته باشد در جذب آب و املاح موفق تر خواهد بود.
ساقه :
مشخصه ظاهری ساقه وجود گره هایی است که ساقه را به بخش هایی تقسیم می کند.
برگ ها و ساقه های جانبی در محل گره ها به ساقه اصلی متصل هستند .
وظایف ساقه
• هدایت آب و مواد غذایی جذب شده از ریشه به برگ ها و انتقال و توزیع مواد غذایی ساخته شده از برگ ها به سایر قسمت های گیاه
• نگهداری اندام های هوایی گیاه وتوزیع فضایی برگ ها و گل ها جهت جذب نور ، تبادل و بخار آب وگرده افشانی در ساقه و برگ، لوله هاى بسىار بارىکى وجود دارد که آب از آن ها مى گذرد و از رىشه به برگ مى رسد؛ به اىن لوله ها، آوند مى گوىند.
مشاهده کنید
یک برگ گل را مقابل نور آفتاب بگیرید. رگه های باریکی در آن خواهید دید که همان آوند هستند.
پس از هر بارندگی یا آبیاری، تمام فضای آزاد بین ذرات خاک تا عمق
معینی پر از آب می‌شود. مقداری از این آب تحت تاثیر نیروی جاذبه زمین در
مدت چند ساعت یا چند روز به عمق بیشتری از خاک نفوذ می‌کند و هوا جای آن را
می‌گیرد. آبی که پیرامون ذرات یا درون مجاری خاک باقی مانده به تدریج توسط
ریشه جذب و یا از سطح خاک تبخیر می‌شود.
جذب و انتقال آب در ریشهگیاهان ساکن خشکی برای جذب و انتقال آب به دستگاهی نیاز دارند. بیشتر این گیاهان تقریبا تمام آب مورد نیاز خود را به وسیله ریشه، به ویژه تارهای کشنده، از خاک جذب می‌کنند. آب پس از جذب شدن به وسیله تارهای کشنده، باید به آوندهای چوبی برسد. آب پس از رسیدن به آوندهای چوبی ریشه، توسط آن ها به ساقه و برگ منتقل و از راه روزنه برگ به صورت بخار آب خارج می‌شود.
خروج آب از گیاه
آبی
را که گیاه توسط ریشه از خاک جذب می‌کند به صورت بخار از راه روزنه‌های
هوایی به خارج دفع می‌کند و این عمل را تعرق گویند. تعرق بیشتر در برگ ها
که دارای روزنه‌هایی به نام روزنه‌های هوایی هستند صورت می‌گیرد. در شرایط
ویژه‌ای، مقدار کمی آب به صورت مایع از روزنه‌های آبی واقع در حاشیه برگ ها
خارج می‌شود و این عمل را تعریق
گویند. روزنه‌ها از دو یاخته محافظ تشکیل شده‌اند که دیواره آن ها در سمت
داخل یاخته مجاور دهانه روزنه بسیار ضخیم تر از سمت دیگر آن است.